Radio, online – Opiniaun ne’e ninia kontiudu tomak responsavel husi hakerek nain. Redasaun fo pasu menu ne’e hodi ejerse ema hotu nia hanoin non ideias konaba asuntu ruma iha prosesu dezenvolvimentu Timor Leste.
Loron 25 Maiu 2012 ba loron tinan 6 konflitus entre F-FDTL & PNTL iha Kuartel Jeral institusaun rua ne’e ne’ebe rezulta ema mate husi parte institusaun rua ne’e. Sira ne’ebe lakon vida iha tempu traziku momentu ne’eba feto ho mane lakon vida iha sirkunstansia konflitus no sira tenki hetan onra. Hanesan veteranu sira, Fundasaun Mahein (FM) espera katak familia vitima ne’ebe lakon vida iha momentu ne’eba simu ona pensaun husi estadu.
Semana liu ba, FM publika sai artigu ida konaba tinan dalas 10 reflesaun ba ukun an nian. Timor-Leste tenki ksolok ba ita nia ukun an ne’ebe ita atinze. Timor oan sira mos hanoin hikas no fo onra ba vitima ho nia familia sira ne’ebe sakrifika an durante tempu funu sivil iha 1975. Timor oan sira mos tenki fo hanoin hikas no fo onra ba vitima ho nia familia sira ne’ebe sakrifika an durante funu hasoru vizinu Indonezia.
Ita tenki hanoin hikas ba tinan dalas 10 aniversariu ba restorasaun ukun an nian oinsa ita hakat to iha tempu dadaun ne’e. Maibe ita la haluhan buat ida? Ita konta konaba vitima husi konflitus husi 1975 ho 1999 maibe mos labele haluhan ba vitima sira ne’ebe lakon vida depois ukun an? Sira vitima ba depois ukun rasik an ne’ebe dala barak la tama lista governu no estadu atu fo onra.
Vitima konfliktu trajiku nia depois ukun rasik an nia mak tuir mai ne’e:
• konfrontasaun Arte Marsial iha bazar Maliana iha tinan 2001
• Konfrontasaun komunidade iha Sub-distritu Quilecai 2001
• Protestu iha Distritu Baucau iha fulan Novembru 2002
• Protestu iha Dili fulan Dezemberu 2002
• Atakes husi Milisia iha Sub-Distritu Atsabe 2003
• konfrontasaun komunidade iha Uatulari 2007
• Krize Politik militar 2006-2008
• Konfrontasaun Komunidade entre Polisia ne’ebe rezulta ema mate ne’ebe tiru husi Polisia deskuinesidus iha fatin (hanesan Kuka, Laivai, Maliana)
• Konfrontasaun Arte Masial husi distritus sira no iha Dili
• Konfrontasaun elisaun prezidensial 2012
• Konfrontasaun komunidade iha Sub-Distritu Uatulari durante komemorasaun tinan dalas 10 nian iha 20
Maiu ne’ebe rezulta ema ida mate no uma 7 hetan sunu mutuk. Iha tradejedia ikus nian FM husu ba institusaun sigurasan nian hanesan F-FDTL & PNTL oinsa halo aprosimasaun stratejia nian ho premanente, no mos ba lideransa nasional sira iha Dili oinsa mak bele forma ekipa atu bele rezolve siklu konflitus ne’ebe laiha rohan laek iha povu Sub-Distritu Uatulari?
FM husu labele haluhan vitima sira depois ukun rasik an, ba sira ne’ebe fo an ba mate durante tempu negro ida ne’ebe ita hahu ita nia dezenvolvementu fijika ba luta hari’i nasaun nian ne’ebe ita nia familia no ita nia maluk sira lakon vida ba.
Discussion about this post