Radio, online – Organizasaun Naun Govermental ONG) Internasional Caritas Australia halao serimonia lansamentu projetu ba estudu komparativu grupo feto husi Distritu Lautem ho konaba lei tradisional ho lei formal hodi rezolve problemas iha komunidade nia le’et. Liu husi estudu ne’e hodi legaliza lei tradisional sai organizasaun legal iha TL.
Seremonia lansamentu projeito estudu komparativu grupo feto husi Distrito Lautem no Oecusse ba organizasaun legal ne’e halao iha salaun otel Arbiru, Bebonuk Dili , Segunda (4/7/). Lansamentu ne’e ofisialmente loke husi Ministra Justisa Lucia Lobato.
Diretor Caritas Australia ba Timor leste, Tom Nicolas hateten katak, objetivo husi estudu komparativu grupu feto ne’e atu haklean no hametin relasaun entre autores formal ho lokal ne’ebe servisu iha setor justisa iha timor leste. Liu husi estudu ne’e halo aprossimasaun hamutuk hodi hatan justisa ne’ebe justu iha komunidade ba moris hakmatek no dame.
Tom Nicolas haktuir, sente kontente tebes atu ajuda Timor liu husi projeto estudu komparativu, tanba TL hanesan nasaun ida ne’ebe independe komesa halo konversa kona ba sistema justisa tradisional no sistema formal.
Nicolas hatutan, lansamento ida ne’e hahu debate ida nebe importante tebes. Caritas Autralia husu ba grupo feto sira atu habelar projeto estudu komparativo ne’e ba iha Timor Leste tomak.
“Hau husu ba feto husi distritu rai ulun no rai ikus ne’e mak sai ezemplu diak ba distritu sira seluk hodi kaer kultura hodi moris dame iha komunidade nia le’et,”nia apela.
Entertantu Ministra Justisa Lusia Lobato liu husi diskursu hateten, projeito estudu komparativu ne’e importante tebes tanba ne’e tenki iha projeito lei ida atu regula atu oinsa hakotu lian ho dalan ida nebe ho ita nia lisan no kustume rasik.
“Ita presisa tau esforsu hotu atu hare oinsa, meus tradisional nebe ita bele uza hodi resolve problema ruma ne’ebe mosu iha komunidade nia le’et,”nia akresenta.
Ministra husi Partido PSD ne’e haktuir, nia parte rasik sei diskuti kona ba projeito estudu komparativu ne’e tanba importante. Sei finaliza projeito ne’e antes ninia mandato remata iha Ministeriu da justisa. Ne’e hanesan avansa bo’ot ida atu ba oin nomos fo fatin ba justisa tradisional atu moris hanesan parseiru ida husi justisa formal nebe tribunal mak sei desidi.
“Justisa tradisional no formal sai parseiru hodi garante paz nia dame iha ita nia nasaun ne’e. Tanba ita moris nanais ona husi kultura,”Lucia komenta
Iha fatin hanesan Ko’ordenador Forum Lia Nain Timor Leste Eugenio Sarmento fo koragem ba feto sira katak, feto sira ne’ebe iha area rurais atu promove dezenvolvimento justisa tradisional ba oin.
“Feto sai parseiru importante tomak ba prosesu hotu no sai mos xafe ba hametin sistema justisa tradisional. Dala barak justisa tradisional halo feto sai vitima, ho dalan ne’e ita hamenus no hakotu ba feto vitima lei tradisioanal,”nia espera.
Iha lansamentu estudu komparativo ne’e gropo feto Distrito Lautem no Oecusse, entrega produtu lokal hanesan tais no sanan rai ba Ministra Lucia Lobato Caritas Australia.
Representante Distrito Lospalos Carmelinda Do Santos hateten, estudu ne’e sei esforsu hodi hetan objetivu ne’ebe diak ba feto no mane hodi kaer balansu importante ba hari dame. “Ami sei haka’as an hodi halo estudu ne’e ba lori dame no paz iha nasaun ne’e,”nia komenta.
Discussion about this post