Sunday, December 10, 2023
Radio Liberdade Dili - FM 95.8 Mhz
Advertisement
  • Varanda
    • Vizaun & Misaun
  • Se Mak Ami
  • Notisia
    • Atualidade
    • Feature News
  • GenderEquality
  • Desportu
  • Opiniaun
  • Artista
  • Foto
  • Programa Radio & Orariu
No Result
View All Result
Radio Liberdade Dili - FM 95.8 Mhz
  • Varanda
    • Vizaun & Misaun
  • Se Mak Ami
  • Notisia
    • Atualidade
    • Feature News
  • GenderEquality
  • Desportu
  • Opiniaun
  • Artista
  • Foto
  • Programa Radio & Orariu
No Result
View All Result
Radio Liberdade Dili - FM 95.8 Mhz
No Result
View All Result
Home Opiniaun

Tansa Feto Prostituta Nakonu Iha Timor Leste?

jesusa by jesusa
January 30, 2012
in Opiniaun
0
Tansa Feto Prostituta Nakonu Iha Timor Leste?
112
SHARES
448
VIEWS
Share on FacebookShare on TwitterShare on Whatsapp

Radio, online – Opiniaun ne’e ninia kontiudu tomak responsavel husi hakerek nain. Redasaun fo pasu menu ne’e hodi ejerse ema hotu nia opiniaun konaba asuntu ruma iha prosesu dezenvolvimentu Timor Leste.

Problema prostituisaun laos buat foun ba Timor Leste. Iha tempu okupasaun Indonezia prostituisaun nudar moras sosial mos buras los. Feto sira ne’ebé mak halo komersiu liu hosi dalan ida ne’e maioria hosi Java no kahur ho feto Timor. Fatin sira ne’ebé tau feto sira ne’e mak hanesan Kaikoli, Manleuana Asgor (aspal goreng-red) no Bidaun (Sengol).  Iha fatin tolu koinesidu tebes, sai fatin bisnis kelamin. Fatin ne’e mos fasil tebes ba parte saude hodi halo konsulta no oinsa fo prevensaun ba moras sira. 

Tansa mak prostitusaun ne’e iha? Hakerek nain koko fo komentariu ba perguntas ne’e.  Iha tempu kolonial Japaun sira hanaran Jugun ianfu. Jugun ianfu ne’e hanesan modelu ne’ebé Japaun sira uza. (lingua Ingles comfort women). 

Jugun ianfu  ne’e  dalan ida ne’ebe forsa Japaun uza hodi obriga feto sira hodi hasai sira nia gostu, iha funu mundial daruak. Jugun ianfu ne’e mosu  iha Timor Leste no Indonezia iha tinan 1942-1945. Feto Timor mos sai vitima ba forsa Japaun liu husi Jugun ianfu. Tuir dadus feto sira vitima ne’e sei moris hela.

Ne’ebe iha tempu funu mundial daruak  forsa Japaun sira uza feto sira ne’e la selu. Forsa sira obriga no baku tan.

Menurut riset oleh Dr. Hirofumi Hayashi, seorang profesor di Universitas Kanto Gakuin, jugun ianfu termasuk orang Jepang, Korea, Tiongkok, Malaya (Malaysia dan Singapura), Thailand, Filipina, Indonesia, Myanmar, Vietnam, India, Indo, Belanda, dan penduduk kepulauan Pasifik. Jumlah perkiraan dari jugun ianfu ini pada saat perang, berkisar antara 20.000 dan 30.000. Pengakuan dari beberapa jugun ianfu yang masih hidup jumlah ini sepertinya berada di batas atas dari angka di atas.

Kebanyakan rumah bordilnya berada di pangkalan militer Jepang, namun dijalankan oleh penduduk setempat, bukan militer Jepang. Menurut riset Dr. Ikuhika Hata, seorang profesor di Universitas Nihon. Orang Jepang yang menjadi jugun ianfu ini sekitar 40%, Korea 20%, Tionghoa 10%. Dan 30% sisanya dari kelompok lain.

La ses mos hosi Timor Leste.  Iha tempu kolonial Portugues ho liurai sira nia ukun, fo mos modelu ba feto sira mak sira uza hodi hasai sira nia gostu. Iha tempu neba feto sira ne’e ema bolu feto nona. Agora dadaun nasaun sira mak avansadu sira, ema ne’ebe mak atu hetan osan sai “germo” uza feto hodi fa’an hodi buka osan. 

Iha Timor Leste hahu ninia independensia komesa iha 2000 feto barak mak hosi Indonezia liu husi dalan prostituisaun mai buka Dollar iha TL.  Feto sira ne’e barak mak liu hosi dalan ilegal , iha fronteira rai maran. Hanesan Distritu  Bobonaro, Kovalima no Oecusse.

Iha Maliana mane husi Timor balun mos uza feto Atambua sira tama mai hodi fa’an ba mane sira seluk hodi hetan lukru.  Iha  tempo funu mundia II forsa Japaun uza feto hodi hasai gostu, maibe iha tempu agora ema uza feto sira hodi hetan osan.

Hakerek nain laos atu desfama dignidade feto nian, maibe hakerek nain fó faktus ne’ebé akontese iha mundu ida ne’e.

Hau sempre akompanha, wainhira copa mundial hahu iha nasaun ida, media sempre foka mos feto prostituta sira nia movimentu. Feto sira ne’e mai hosi nasaun barak ba iha iventu bo’ot ne’e hodi buka osan. Tanba iha iventu  bo’ot hanesan ne’e ema barak mak ba no osan barak mak serkula iha fatin iventu ne’e. ho ida ne’e feto prostituta sira mos aproveita hodi hetan lukru, liu husi dalan gostu ne’e. Agora dadaun ne’e liga ba maluk feto Timor sira maka hili dalan ne’e barak liu tanba ekonomia iha uma laran la to’o hodi moris.

Liu husi peskiza oioin maluk feto sira mak hola dalan ida ne’e tanba problema ho namorada. Iha mane balu fo tiha nia domin ba nia doben maibe to’o ikus la hola malu. Feto barak mak estress tanba lakon domin hodi hili dalan ba sai feto prostituta. 

Iha tempu ukun-an, feto sira mak mai iha nasaun hanesan Vietnam, Philipina, Indonezia, Xina no Thailandia mai uza pasaporte turista, maibe halao aktividade prostituisaun. Tanba saida mak kazu ne’e feto sira sempre deporta husi Imigrasaun iha tempo 2002 no to’o ohin loron seidauk hotu hela deit.

Durante ne’e husi parte Polisia imigrasuan halo deportasaun ba feto sira husi Vietnam, Philipina, Indonezia, Xina no Thailandia liu husi fronteira rai maran mos barak ona. Razaun feto prostituisaun sira mai TL. Premeiru, hahu misaun UNTAET nian malae sira mai barak fato sira mos dolar mai tanba moeda Dollar Amerikanu.

Feto sira hosi estranjeiru malae sira mak sempre uza ne’ebé selu ho folin bo’ot. Segundu hare ba agora tanba Timor nia osan mina rai sae maka’as. Terseiru mak lei Timor Leste nian sei fraku hodi kontrola ema estranjeiru sira. Iha apelu Prezidenti Republika Jose Ramos Horta mos lamenta teb-tebes ba prostituisaun ne’ebé buras los iha kapital Dili. Husu ba polisia sira atu kaer no halo deportasaun ba sira nia nasaun.

Iha loron 3 Janeiru, Unidade Task Force ba Droga hosi PNTL, serbisu hamutuk ho UNPOL konsege kaer feto nain 10 no mane 7 iha Monalisa Bar no Moon Bar iha Bairro dos Grilos. Semana hirak liu ba, task force kaer feto ho mane hamutuk nain 73 husi bar lima. Tuir reportazen ne’ebe publika iha Suara Timor Lorosa’e. Reportazen ne’e fo sai katak nain 20 ema Timor oan, no nia restu ema estranjeiru. Total feto prostituta mak estadu deportasaun iha fulan Janeiro tinan ne’e hamutuk 159.

Xefi Polisia imigrasaun, Carlos Jeronimo hateten katak iha bainaka balun ne’ebe mai husi Indonesia, China ,no Filipina to’o iha Timor -Leste ho visa turista nian maibe depois sira envolve iha prostituisaun. Nia hateten katak nia membru sira koko atu uja medida ne’ebé forte ba ema sira ne’ebe viola termus viza nian. Violador sira sei deporta no sei selu multa.  (cjitl, onlie 5 Janeiro 2011).

Mesmu polisia esforsu-an ofisial sira dehan katak protituisaun sei kontinua sai hanesan negosio bo’ot ida iha Dili.  Tuir data husi Lisensa Negosiasaun nian iha Edifisiu Ministeriu Turismu Komersiu no Industria katak iha bar no restaurante iha Timor Leste hamutuk 32 mak fo serbisu ba feto hosi rai liur.

Feto estranjeiru sira mak mai halo prostituisaun ne’e sira nia pasaporte no visa patraun sira iha Timor mak prepara no selu alias “germo”. Feto sira ne’e mos hetan backing husi oknum polisia balun. (suara timorlorosae Tersa 1 Februari 2011)

Sujestaun ba problemas ne’e atu rezolve, sira ne’ebé sai azente ba prostituisaun tenki kombate. Tamba deportasaun ba feto estranjeiru sira laos dalan diak hodi taka prostituisan iha railaran. Prostituisan sei iha nafatin baimhira rede no azente ba moras ida ne’e sidauk hamate. Ita hein!!!

                                                                                         

                                                                                         (Husi: Santino Dare Matias)

                                                                                        Hakerek nain jornalista timornewsline

                                                                                        Email [email protected]

Previous Post

Enfarmagem -Parteiras 107 Baisarelato

Next Post

Task Force Baku Joaquim To’o Baisa Iha HNGV

jesusa

jesusa

Related Posts

BEATRIZ NU’UDAR MANORIN DURANTE TINAN 22, SUSESU MÓS IHA ASOSIASAUN FADA
Gender Equality

BEATRIZ NU’UDAR MANORIN DURANTE TINAN 22, SUSESU MÓS IHA ASOSIASAUN FADA

December 7, 2023
Fundasaun Pátria ho Plan Internasionál Kontinua hakbi’it Jornalista Média Lokál sira
Notisia

Fundasaun Pátria ho Plan Internasionál Kontinua hakbi’it Jornalista Média Lokál sira

December 1, 2023
Xefu Suku Eleitu Bairu Pite Joanina Sei Tau Prioridade Programa Neen ba nia Komunidade
Notisia

Xefu Suku Eleitu Bairu Pite Joanina Sei Tau Prioridade Programa Neen ba nia Komunidade

November 29, 2023
Joven Bibileo Husu Sefe Suku Eleitu Kria Atividade Hodi Halakon Konflitu
Intervista

Joven Bibileo Husu Sefe Suku Eleitu Kria Atividade Hodi Halakon Konflitu

November 21, 2023
Ramos Horta “Se Governu la tau Importansia ba Ma-Nutrisaun iha Timor-Leste Labarik sei sai Defisiénsia Intelektuál”
Notisia

Ramos Horta “Se Governu la tau Importansia ba Ma-Nutrisaun iha Timor-Leste Labarik sei sai Defisiénsia Intelektuál”

November 15, 2023
Sobrevive husi Violénsia Doméstika, Feliciana Loke Restorante Tia Janner iha Maubara
Feature News

Sobrevive husi Violénsia Doméstika, Feliciana Loke Restorante Tia Janner iha Maubara

November 14, 2023
Next Post
Task Force Baku Joaquim To’o Baisa Iha HNGV

Task Force Baku Joaquim To’o Baisa Iha HNGV

Discussion about this post

Your browser does not support the audio element.
Fans na'in: mak rona hela
Loading ...
Winamp, iTunes Windows Media Player Real Player QuickTime Stream Proxy

POPULAR

  • DALIA SOARES PEREIRA FINALISTA CS-UNTL, HARÍ RASIK NIA MÉDIA

    DALIA SOARES PEREIRA FINALISTA CS-UNTL, HARÍ RASIK NIA MÉDIA

    1204 shares
    Share 482 Tweet 301
  • SERVISU VOLUNTÁRIU TINAN 13 IKUS MAI MARIA (EMI) HETAN KONFIANSA  SAI JESTORA IHA RÁDIO KOMUNIDADE RAIHUSAR

    389 shares
    Share 156 Tweet 97
  • Hasa’e Folin Tarifa DNTT Prende Ona Bís Haat

    376 shares
    Share 150 Tweet 94
  • RENOÇENCIA “Mane De’it Bele Suku Roupa Tanba Sá Ita Feto Labele Hadi’a Kareta”

    300 shares
    Share 120 Tweet 75
  • INSPIRA HUSI TUTORIAL IHA MEDIA SOSIAL, MAILA LOKE SALON RASIK

    283 shares
    Share 113 Tweet 71

KONTAKTU AMI

Avenida Hudi Laran, Usindo
Dili, Timor-Leste

Recent News

BEATRIZ NU’UDAR MANORIN DURANTE TINAN 22, SUSESU MÓS IHA ASOSIASAUN FADA

BEATRIZ NU’UDAR MANORIN DURANTE TINAN 22, SUSESU MÓS IHA ASOSIASAUN FADA

December 7, 2023
Fundasaun Pátria ho Plan Internasionál Kontinua hakbi’it Jornalista Média Lokál sira

Fundasaun Pátria ho Plan Internasionál Kontinua hakbi’it Jornalista Média Lokál sira

December 1, 2023
  • About
  • Advertise
  • Privacy & Policy
  • Contact

© 2021 Radio Liberdade Dili - Powered by FMDC & Hosted by Kalohan.NET

No Result
View All Result
  • Varanda
    • Vizaun & Misaun
  • Se Mak Ami
  • Notisia
    • Atualidade
    • Feature News
  • Gender
  • Desportu
  • Opiniaun
  • Artista
  • Foto
  • Programa Radio & Orariu

© 2021 Radio Liberdade Dili - Powered by FMDC & Hosted by Kalohan.NET